Banach Stefan, ur. 30 III 1892, Kraków, zm. 31 VIII 1945, Lwów, matematyk polski. Urodził się 30 III 1892 w Krakowie. Był nieślubnym synem Stefana Greczka i Katarzyny Banach. Wychowywał się w Krakowie w rodzinie zastępczej. Po maturze pracował i samodzielnie studiował matematykę. W latach 1911–13 odbył studia na Politechnice Lwowskiej, zakończone egzaminem częściowym (tzw. półdyplom). Przypadkowe spotkanie w 1916 z Hugonem Steinhausem na krakowskich Plantach zaowocowało wieloletnią współpracą. W 1920 objął stanowisko asystenta na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej u profesora Antoniego Łomnickiego. W tym samym roku uzyskał doktorat na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie na podstawie pracy Sur les opérations dans les ensembles abstraits et leur application aux équations intégrales („Fundamenta Mathematicae” 1922 nr 3), w której ugruntował podstawy analizy funkcjonalnej — nowej dyscypliny matematycznej. W 1922 na tymże uniwersytecie habilitował się, a następnie został jego profesorem. W latach 1922–39 kierował tam II Katedrą Matematyki.

Wykładał podstawy geometrii różniczkowej, teorię funkcji wielu zmiennych, teorię mnogości, rachunek różniczkowy i całkowy, mechanikę teoretyczną, wybrane zagadnienia z dynamiki analitycznej, teorię funkcjonałów, „teorię operacji funkcjonalnych”. Prowadził także seminarium wyższe z teorii funkcji wielu zmiennych i, wspólnie ze Steinhausem i Stanisławem Ruziewiczem, z operacji funkcyjnych i szeregów ortogonalnych.

Wraz ze Steinhausem założył i redagował „Studia Mathematica” (od 1929) — czasopismo poświęcone głównie analizie funkcjonalnej. Był autorem podręczników: Mechanika w zakresie szkół akademickich (1938), Rachunek różniczkowy i całkowy (tomy 1–2 1929–30), a także jednym z inicjatorów wydawnictwa «Monografie Matematyczne» (1931). W 1924 został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, w 1931 — Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W latach 1932–36 był wiceprezesem, 1939–45 — prezesem Polskiego Towarzystwa Matematycznego. W 1939 przyznano mu Wielką Nagrodę Polskiej Akademii Umiejętności fundacji im. Janiny z Rychterów Mościckiej.

Wielokrotnie namawiany do wyjazdu do Stanów Zjednoczonych (przez Johna von Neumanna, z inicjatywy Norberta Wienera, a także — tuż przed wybuchem wojny — przez Ulama), nie zgodził się jednak na opuszczenie kraju. W latach 1939–41 i 1944–45 kierował I Katedrą Analizy Matematycznej Uniwersytetu im. Iwana Franki (który powstał w miejsce Uniwersytetu Jana Kazimierza po wkroczeniu 1939 Rosjan do Lwowa). Od 1939 był też członkiem Akademii Nauk Ukraińskiej SRR. W czasie okupacji hitlerowskiej chronił się w Instytucie Weigla jako karmiciel wszy. Po zakończeniu II wojny światowej dostał propozycję objęcia katedry na Uniwersytecie Jagiellońskim — przeszkodziła mu śmierć. Zmarł na raka płuc 31 VIII 1945 we Lwowie. Został tam pochowany we wspólnym grobowcu Riedlów na Cmentarzu Łyczakowskim.

Główną dziedziną zainteresowań Banacha była analiza funkcjonalna, w której jest autorem lub współautorem zasadniczych twierdzeń (twierdzenie Hahna–Banacha, twierdzenie Banacha–Steinhausa). W monografii Teoria operacyj (tom 1 Operacje liniowe 1931), znanej w świecie matematycznym z obszerniejszego wydania Théorie des opérations linéaires (1932), przedstawił systematyczny wykład teorii operacji liniowych (była to pierwsza na świecie monografia o przestrzeniach liniowo-metrycznych). Wprowadził jedno z najważniejszych pojęć analizy funkcjonalnej — przestrzeń noszącą jego nazwisko (przestrzeń Banacha). W 1936 wygłosił odczyt plenarny na Międzynarodowym Kongresie Matematyków w Oslo (jedno z najwyższych wyróżnień). Do ważnych wyników doszedł Banach w teorii funkcji zmiennej rzeczywistej i teorii szeregów ortogonalnych.

Opublikowano 58 prac Banacha (w tym 6 pośmiertnie), także wspólne z Hermanem Auerbachem, Kazimierzem Kuratowskim, Stanisławem Mazurem, Stanisławem Saksem, Steinhausem, Ruziewiczem i Alfredem Tarskim. Były one wynikiem zespołowej pracy, którą Banach wprowadził w środowisku lwowskim. Słynna stała się tzw. Księga Szkocka — umieszczony w Kawiarni Szkockiej gruby zeszyt, w którym matematycy uczelni lwowskich z Banachem na czele (oraz goście) zapisywali dyskutowane problemy. Banach wraz z uczniami: Mazurem, Władysławem Orliczem, Juliuszem Schauderem, współtworzyli znaną na całym świecie lwowską szkołę matematyczną, która wraz z warszawską szkołą matematyczną tworzyła polską szkołę matematyczną.

Prace Banacha zostały opublikowane jako Oeuvres avec des commentaires (tomy 1–2 1967–79). Polskie Towarzystwo Matematyczne przyznaje corocznie nagrodę im. Stefana Banacha. W 1972 powstało w Warszawie Międzynarodowe Centrum Matematyczne im. Stefana Banacha.

Księga Szkockazeszyt ufundowany przez żonę Stefana Banacha, Łucję, w którym matematycy lwowscy (z Banachem na czele) oraz ich goście (kilkudziesięciu najwybitniejszych matematyków 1. połowy XX w.) zapisywali stawiane przez siebie problemy, wyznaczone za ich rozwiązanie nagrody, a także znalezione rozwiązania. Przechowywany i udostępniany w Kawiarni Szkockiej we Lwowie (stąd nazwa), gdzie odbywały się naukowe, często wielogodzinne, posiedzenia. Problemów w Księdze Szkockiej zapisano ponad 200 (pierwszy został wpisany przez Banacha 17 VII 1935, ostatni — przez Hugona Steinhausa 31 V 1941). Niektóre z nich odegrały znaczną rolę w rozwoju matematyki, niektóre z nich pozostają do dziś nierozwiązane. Księga Szkocka została przełożona przez Stanisława Ulama na język angielski i wydana (z komentarzami) w 1957. Opublikował ją także R. Daniel Muldin (red.) pt. The Scottish Book. Mathematics from the Scottish Café (1981).

Treść biogramu pochodzi z bazy wiedzy WN PWN, zobacz także: Encyklopedia PWN (https://encyklopedia.pwn.pl), Słowniki języka polskiego (https://sjp.pwn.pl), i Słowniki obcojęzyczne (https://translatica.pl).